SORU: Kur'an'da geçen hikmet kelimesinin anlamı nedir?

Sorularla islamiyet-15->CEVAP: Hikmet kelimesi Kur'an-ı Kerim'in pek çok âyetinde geçmektedir. Bunun anlamıyle ilgili olarak da pek çok tefsir yapılmıştır. Bu konuda müfessirlerin görüşlerini arzetmeden Önce, Râğıb el-İsfehâ-ni'nin, Müfredâtü'l-Kur'an isimli kitabında hikmet kelimesi hakkında söylediklerini ifade etmeye çalışalım:

Hikmet; akıl ve ilim ile hakikate ulaşmaktır. Allah'a nisbetle hik­met ve eşyayı bilmek ve onu en uygun ve en mükemmel bir şekil­de yaratmaktır. İnsana nisbetle hikmet ise eşyayı bilmek ve hayır­lı/iyi olan şeyleri yapmaktır. Bu, Kur'an-ı Kerim'de Lokman'ın (a.s) vasfı/bir özelliği olarak zikredilir: "Biz Lokman'a hikmet verdik." Kur'an Lokman'ı (a.s) nitelendirdiği hikmetin neler oldu-ğunada özet halinde bildirmiştir. O halde Allah hakkında: "O ha­kimdir/hikmet sahibidir" denildiği zaman bunun manası, başkala­rı için bu vasıf kullanıldığı zamanki manasından farklıdır.

Bu sebeble Allah Teâlâ şöyle buyurur:

Allah hükmedenlerin en iyi hükmedeni değil midir? (Tin/8)

Kur'an-ı Kerim'in hakim diye nitelendirilmesi, hikmeti ihtiva etti­ği içindir:

Elif, lâm, râ, işte bunlar hikmetli Kitab'ın âyetleridir. (Yunus/l) Şu âyet-i kerimede de bu manayadır:

Andolsun ki onlan bu hallerinden vazgeçirecek nice haberler gel­miştir. Bu âyetlerin her birinde üstün hikmetler vardır.

Denildi ki: Hakim kelimesi muhkem/sağlamlaştırılmış anlamına da gelir. Mesela Hûd sûresinin başındaki ayette bu anlamdadır:

Onun âyetleri sağlamlaştırılmıştır/muhkem kılınmıştır.

Bunun her ikisi de doğrudur. Çünkü Kur'an hem muhkemdir, hem de hikmetleri ihtiva ve ifade eder. Onda her iki anlam da vardır.

Hüküm, hikmetten daha geneldir. Her hikmet, aynı zamanda bir hükümdür. Fakat her hüküm hikmet değildir. Hüküm bir şeye bir şeyle hükmetmektir. Mesela şu şöyledir veya böyle değildir, denir. Rasûlul-lah (s.a) şöyle demiştir:

Şiirin bir kısmı hikmettir.

Yani doğru hükümlerdir. Mesala Lebid'in bir şiirinde geçen şu söz böyledir:

Rabbimize olan takvamız en hayırlı ibadettir. Allah Teâlâ (Yahya (a.s) hakkında) şöyle buyuruyor: Ona daha çocukken hikmet verdik. (Meryem/12) Hz. Peygamber (s.a) ise şöyle buyurmuştur: Susmak hikmettir bunu yapan kişi de azdır.

Şu âyette Hz. Peygamberin insanlara Kitab'ı ve hikmeti öğrettiği ifade edilir:

Onlara Kitab'ı ve hikmeti öğreten... (Cuma/2)

Şu âyet-i kerimede de Hz. Peygamber'in hanımlarına hitab.edil­mektedir:

Evlerinizde okunan Allah'ın âyetlerini ve hikmeti hatırlayın! (Az-hab/34)

Bir görüşe göre bu âyette sözü edilen hikmet, Kur'an'ın tefsiridir. Yani Kur'an'ın dikkat çektiği hikmettir.

Allah dilediği hükmü verir. (Mâide/1)

Bu, dilediğini hikmetli kılar, anlamına gelir. Bu, kulların rızasını gerektiren şeylere teşviktir. İbn Abbas yukarıda Ahzab sûresi 34. âyette geçen hikmet'in Kur'an'ın nâsihini, mensuhunu, muhkemini ve mütaşa-bihini bilmek olduğunu söylemiştir. İbn Zeyd: "Kur'an'ın âyetlerini ve hükümlerini bilmektir" demiştir. Süddi ise bunun nübüvvet/peygamber­lik olduğunu söylemiştir. Bir görüşe göre de hikmet, Kur'an'ın gerçekle­rini anlamaktır. Bu büyük peygamberlere bahşedilen hikmetin parçaları­na bir işarettir. Diğer peygamberler de bu konuda onlara tabidirler.

İbn Kesir Tefsirine müracaat ettiğimiz zaman onun pek çok yerde hikmeti sünnet veya dinde anlayış diye tefsir ettiğini görürüz. Bakara sûresi 129. ayetteki hikmete bu anlam verilmiştir:

Rabbimiz! İçlerinden onlara senin âyetlerini okuyan, Kitab'ı ve hikmeti öğreten, onları her kötülükten arıtan bir peygamber gön­der. Şüphesiz güçlü ve hakim olan sensin. (Bakara/129)

İbn Kesir bu âyetteki hikmetin sünnet olduğunu söyler.

Yine Bakara sûresinde geçen hikmeti de sünnet diye tefsir eder:

Nitekim biz size, âyetlerimizi okuyacak, sizi her kötülükten arıta­cak, size Kitab'ı ve hikmeti öğretecek ve bilmediklerinizi bildire­cek aranızdan bir peygamber gönderdik. (Bakara/151)

İbn Kesir bu âyet hakkında şunları söyler:

Allah Teâlâ mümin kullarına Hz. Muhammed'in (s.a) bir nimet olarak gönderildiğini hatırlatıyor. Bu peygamber onlara apaçık âyetlerini okur ve onları kötülüklerden arıtır. Yani onları ahlâkî re­zilliklerden, nefislerin pisliklerinden ve câhiliye fiillerinden te­mizler. Onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır. Onlara Kitab'ı ya­ni Kur'an'ı öğretir ve hikmeti yani sünneti öğretir. Onlara bilme­dikleri şeyleri öğretir.

İbn Kesir âyet-i kerimede mülk ile birlikte geçen hikmeti nübüv­vet ile tefsir etmiştir:

Onları -Allah'ın izniyle- bozguna uğrattılar; Dâvud Câlût'u öldür­dü, Allah Davud'a hükümranlık ve hikmet verdi ve ona dilediğin­den öğretti. (Bakara/251)

Bakara sûresinde Allah Teâlâ şöyle buyurur:

(Allah) hikmeti dilediğine verir. Kime hikmet verilmişse şüphesiz ona çokça hayır verilmiştir. (Bakara/269)

İbn Kesir bu âyeti tefsir ederken müfessirlerin hikmet konusunda söylediklerinin hepsini sıralamıştır:

İbn Abbas'tan rivayet edildiğine göre hikmet, Kur'an'ın nâsihini, mensuhunu, muhkemini ve müteşabihini, önce inenini ve sonra inenini, helâlini ve haramını ve verdiği örnekleri bilmektir.

Yine İbn Abbas'tan rivayet edildiğine göre hikmet, Kur'an'dır, ya­ni onun tefsiridir.

Mücahid'den rivayet edildiğine göre hikmetle, isabetli söz söyle­mek kastedilmiştir.

Yine Mücahid'den şöyle rivayet edilmiştir: Bu âyette yani "Allah dilediğine hikmeti verir" âyetinde zikredilen hikmet nübüvvet de­ğildir. Buradaki hikmet, ilim, fıkıf ve Kur'an'dır.

İbn Mes'ud'dan merfu olarak rivayet edildiğine göre "hikmetin başı Allah korkusudur."

Ebu'l Âliye: "Hikmet, kitab ve anlayıştır" der. Mâlik ise şöyle der:

Bana öyle geliyor ki hikmet, Allah'ın dinini bilmektir ve Allah'ın lütfü ve rahmetiyle kalplere bahşettiği bir özelliktir. Bu özelliğin bulunduğu kişiyi sen, dünyevi işlerde -bilgi ve tecrübeye de sahip ise- akıllı bir adam olarak görürüsün. Bu özelliğe sahip olmayan­ları ise dünyevi işlerde zayıf bir insan olarak görürüsün. Bu özel­liğe sahip kişiler dini konularda da bilgili ve basiretli olurlar. Al­lah Teâlâ bu özelliği/hikmeti dilediğine verir, dilediğini de bundan mahrum bırakır. O halde hikmet, Allah'ın dinini bilmek ve anla­maktır.

İbn Kesir der ki:

Doğru olan -cumhurun da dediği gibi- hikmetin sadece nübüvvet olarak anlaşılmaması, aksine ondan daha genel bir anlamının ol­duğunun kabul edilmesidir. Hikmetin en yüksek mertebesi nübüv­vettir/peygamberliktir. Risalet daha özeldir. Fakat peygamberlerin müntesiplerinin de peygamberlere bağlılıkları nisbetinde hikmet­ten bir nasipleri vardır.

Nitekim bir hadis-i şerifte şöyle buyurulur:

Kur'an'ı ezberleyen kimse onu iki omuzu arasında tutmuş demek­tir. Şu kadar var ki ona vahiy gelmemektedir.

Bütün bunlardan anlıyoruz ki hikmeti çeşitli şekillerde tefsir et­mişlerdir ve bunların hepsi doğrudur. En uygun olanı bununla genel bir mana kastedilmiş olmasıdır ve şöyle denilmesidir: Hikmet dünya ve ahiret işlerinde fert ve toplumu düzene koyan, dengede tutan doğru bir anlayıştır.

<Sorularla İslam Tümü-Anasayfa>

Bu Bölümdeki(15) Diğer Sorular için aşağıdaki menüye bakınız↷↷↷

• Tevhid
• Kur'an
• Sorularla İslam-15.Bölüm
• Sorularla İslam-Bölümler
• ☝📖 المحمية 📖☝

☝https://www.muhammediyye.org/☝

📖-المحمية علي الكتاب و السنة الصحيحة-📖

                   Öğrencilerimize önemli hatırlatma;

اعوذ بالله من الشيطان الرجيم

 بسم الله الرحمان الرحيم

 الحمد لله رب العالمين وحده لا شريك له و محمد رسول الله لا رسول و لا نبي بعده و الصلاة و السلام علي آله واهل بيته و اصحابه و امته اجمعين

Kovulmuş şeytandan,Her şeyin yaratıcısı tek rabb,tek ilah,tek gerçek egemen,rahman ve rahim olan Allaha cc sığınırız,her türlü kulluğun,ibadetin,itaatin,faydalı amellerin ve sözlerin tümü sadece ve sadece onun rızası içindir,salatü selam bütün peygamberlerin peygamberi  efendimiz,rehberimiz,önderimiz ve örneğimiz Hz Muhammed Mustafa aleyhi efzalussalati vesselama,aline,temiz ehli beytine,davası uğruna savaşan ashabına ve yolunda yürüyen ümmetine olsun.

Sitemizde yeralan çalışmalarımız;başta yüce kitabımız Kur'anı Kerim olmak üzere,temel İslami kaynakların anlaşılmasına yardımcı olmak üzere hazırlanmıştır.Bu çalışmalarda bizlerden ilgisini,yardım ve desteğini esirgemeyen kardeşlerimizden ve cümle müslümanlardan. Allah razı olsun.

   📖☝المحمدية علي الكتاب و السنة☝📖☝Muhammediyye☝📖

             S.Muhammed Kayaalp El-Haşimi Ks

الامام سيد محمد الهاشمي

Destek olmak isteyen kardeşlerimiz iletişim formundan bize yazınız,Allah razı olsun.S.Muhammed Kayaalp (el-Haşimi) Ks--Arapça Dersleri-İslami Sohbetler-Tevhid-Tefsir-Hadis-Fıkıh-Fetvalar-İrşadlar...↷↷↷↷

​ ​

 

SORU: Kur'an'da geçen hikmet kelimesinin anlamı nedir? 2022-06-12T21:05:00-07:00 Rating: 4.5 Diposkan Oleh: ☝الاامام سيد محمد هاشمي الموسوي☝المحمية